Zomer BBQ: genieten zonder zorgen: hoe je Campylobacter kunt voorkomen
23-08-2024
De onzichtbare vijand van de zomer: Campylobacter
De zomer is een seizoen van ontspanning en gezelligheid, waar buitenactiviteiten en barbecues een belangrijke rol spelen. Terwijl we genieten van de warme zon en heerlijke maaltijden, moeten we ook alert zijn op gezondheidsrisico's zoals voedselvergiftiging. Een van de meest voorkomende bacteriële veroorzakers van gastro-enteritis, oftewel maag-darmontsteking, tijdens de zomer is Campylobacter.
Campylobacter: wat je moet weten
Het genus Campylobacter is een groep bacteriën die verantwoordelijk is voor een aanzienlijk aantal gevallen van gastro-enteritis in België. Van de verschillende soorten zijn Campylobacter jejuni en Campylobacter coli de meest voorkomende Campylobacter species die infecties veroorzaken bij de mens. Deze bacteriën zijn vaak te vinden in de darmen van pluimvee, vee en wilde dieren. Infecties bij mensen treden meestal op door het consumeren van besmet voedsel of water, of door direct contact met geïnfecteerde dieren.
De gevaren van Campylobacter tijdens barbecues
Tijdens de zomermaanden stijgen de gevallen van Campylobacter-infecties, vooral door onjuiste voedselbereiding bij barbecues. De bacterie kan op verschillende manieren worden overgedragen:
- Onvoldoende verhitting van vlees: vooral kip en ander gevogelte kunnen besmet zijn met Campylobacter. Als vlees niet voldoende verhit wordt, kunnen de bacteriën overleven en een infectie veroorzaken.
- Kruisbesmetting: een onzichtbaar gevaar. Bacteriëen kunnen van besmet vlees worden overgedragen op andere voedingsmiddelen, kookgerei of oppervlakken. Bijvoorbeeld, het gebruik van dezelfde snijplank voor rauwe kip en vervolgens voor het bereiden van salades kan leiden tot besmetting.
- Gebrek aan hygiëne: slecht handen wassen na het hanteren van rauw vlees, na toiletbezoek of het niet goed schoonmaken van kookgerei kan de verspreiding van Campylobacter bevorderen.
Herken de symptomen van Campylobacter-infectie
De symptomen van een Campylobacter-infectie, ook wel campylobacteriose genoemd, verschijnen meestal twee tot vijf dagen na blootstelling en kunnen de volgende symptomen omvatten:
- Buikpijn en krampen
- Diarree, soms bloederig
- Misselijkheid en braken
- Koorts
- Vermoeidheid en algemene malaise
Hoewel de meeste gevallen mild zijn en vanzelf overgaan, kunnen sommige mensen ernstigere symptomen ervaren, vooral kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem.
Een campylobacter infectie kan zeldzaam aanleiding geven tot post-infectieuze auto-immuunfenomenen zoals reactieve artritis en ook het Guillain-Barré-syndroom (ongeveer 1/1000 van de Campylobacter infecties). Het geven van antibiotica vermindert het risico op deze aandoeningen niet.
De rol van laboratoriumdiagnostiek bij Campylobacter-infecties
Laboratoriumdiagnostiek kan een rol spelen bij het identificeren van een causale kiem bij gastro-enteritis symptomen. Gezien de klinische symptomen van de verschillende mogelijke verwekkers sterk overlappen is het op basis van kliniek vaak onmogelijk om tot een correcte diagnose te komen.
Medilab biedt hiervoor een PCR-panel (“Gastro-intestinaal panel”) aan waarin volgende organismen worden opgespoord:
- Campylobacter spp.
- Salmonella spp.
- Shigella spp. / Shiga-toxine producerende E. coli (STEC)
- Vibrio spp.
- Giardia lamblia
- Cryptosporidium parvum
Er zijn een aantal voordelen aan het gebruik van dergelijke zogenaamde “moleculaire panels” tegenover “klassieke technieken” zoals sneltesten en cultuur-gebaseerde methoden:
- Hogere gevoeligheid: gezien PCR gebaseerd is op amplificatie kunnen lage hoeveelheden microbieel DNA toch gedetecteerd worden.
- Snellere antwoordtijd: stoelangsculturen nemen typisch meerdere dagen in beslag, moleculaire testen kunnen typisch binnen de dag resultaat geven.
- Opsporen van moeilijk kweekbare kiemen: bepaalde kiemen zijn niet of moeilijk in cultuur te brengen (bv. Campylobacter, STEC). PCR heeft hier geen last van.
Merk op: voor norovirus en rotavirus (eveneens twee courante gastro-intestinale pathogenen) worden sneltesten gebruikt op basis van antigendetectie.
Identificatie van het causale organisme kan nuttig zijn voor volgende redenen:
- Uitbraakmanagement: vooral in geval van gesloten gemeenschappen (woonzorgcentra, kinderopvang, …)
- Preventieve maatregelen: inzicht in het causale organisme kan helpen bij het identificatie van de bron (bv. voedsel) om nieuwe infecties te vermijden.
- In geval van ernstige infectie (koorts, bloederige stoelgang) kan antibiotica aangewezen zijn bij bacteriële verwekkers zoals Campylobacter of Salmonella. Antibiotica voor acute gastro-enteritis zijn dus voor alle duidelijkheid eerder een uitzondering dan de regel, de meeste infecties hebben een zelflimiterend verloop en vereisen enkel rust en hydratatie.
Veiligheidstips voor een onbezorgde zomer BBQ
Het voorkomen van een Campylobacter-infectie begint met goede voedselveiligheidspraktijken, vooral tijdens barbecues. Hier zijn enkele tips om je zomerse maaltijden veilig en smakelijk te houden:
- Kook vlees grondig: zorg ervoor dat kip en ander gevogelte goed doorbakken zijn. Gebruik eventueel een vleesthermometer om te controleren of de interne temperatuur minstens 75°C bereikt.
- Voorkom kruisbesmetting: gebruik aparte snijplanken, messen en kookgerei voor rauw vlees en andere voedingsmiddelen. Reinig alle oppervlakken grondig na contact met rauw vlees.
- Handhygiëne: was je handen met zeep en water na het hanteren van rauw vlees, voor het eten en na gebruik van de wc.
- Houd voedsel koud: bewaar producten in de koelkast tot het moment van bereiden om de groei van bacteriën te beperken.