Vitamine D-bepaling: cruciale richtlijnen voor wie en wanneer
23-08-2024
De Belgian Bone Club, een multidisciplinaire non-profitorganisatie die zich richt op het onderzoek naar osteoporose en andere botziekten, heeft recent een uitgebreide review gepubliceerd over de zin en onzin van vitamine D-bepaling. De kernvraag die de review behandelt, is bij wie en wanneer het evalueren van de vitamine D-status gerechtvaardigd is.
Vitamine D-tekort: meer dan botproblemen
In de afgelopen jaren is vitamine D niet alleen in verband gebracht met bot- en spiergezondheid, maar ook met een breed scala aan andere gezondheidsproblemen, variërend van immuunstoornissen tot infecties en zelfs kanker. Deze bredere relevantie heeft geleid tot een explosie van aanvragen voor vitamine D-bepalingen door artsen, vaak op aandringen van patiënten. In België werden in 2019 meer dan 13 miljoen bepalingen aangevraagd, wat het RIZIV ertoe bracht om vanaf 1 april 2021 de terugbetaling van deze test tot één keer per jaar te beperken. Uitzonderingen zijn patiënten met ernstig nierlijden of gedocumenteerde malabsorptie, waar tot drie keer per jaar een bepaling kan worden terugbetaald.
Wanneer is een vitamine D-bepaling noodzakelijk?
De review van de Belgian Bone Club biedt duidelijkheid over wanneer een vitamine D-bepaling gerechtvaardigd is. Vitamine D speelt een belangrijke rol in diverse biologische processen, zoals de opname van calcium in de darmen en het ondersteunen van immuunresponsen. Ondanks de vele onderzoeken naar vitamine D, is er nu een consensus dat een bloedwaarde onder de 20 ng/mL wijst op een tekort. Idealiter wordt gestreefd naar een waarde van 30 ng/mL, maar deze drempels mogen niet rigide worden toegepast. Seizoensinvloeden en factoren zoals lichaamsconstitutie moeten in aanmerking worden genomen.
De invloed van seizoen en levensstijl op vitamine D
Het grootste deel van onze vitamine D wordt niet uit voeding gehaald, maar door het lichaam zelf aangemaakt na blootstelling aan zonlicht. De halfwaardetijd van 25(OH)-vitamine D, de vorm die in het bloed wordt gemeten, bedraagt ongeveer twee weken. Hierdoor is een verlaagde waarde aan het einde van de zomer significant en alarmerender dan dezelfde waarde in de lente. In de winter heeft zonlicht in België nauwelijks invloed op de vitamine D-productie, waardoor het risico op een tekort toeneemt.
Levensstijlfactoren, zoals buitenactiviteiten en lichamelijke activiteit, zijn van invloed op de vitamine D-status. Daarnaast spelen ook leeftijd, overgewicht en huidpigmentatie een rol. Mensen met een donkere huid, een zittende levensstijl of bedekkende kleding hebben een verhoogd risico op een tekort. Dit geldt ook voor oudere personen, vooral als ze in instellingen verblijven, en voor mensen met nieraandoeningen.
Risicofactoren voor een tekort aan vitamine D
Bepaalde groepen lopen een hoger risico op een tekort aan vitamine D. Deze risicofactoren zijn onder andere:
- Onvoldoende blootstelling aan zonlicht door weinig buiten te komen, lage fysieke activiteit of bedekkende kleding.
- Een verhoogd percentage lichaamsvet, wat de beschikbaarheid van vitamine D vermindert.
- Malabsorptie van vetoplosbare vitamines of gastro-intestinaal verlies.
- Nierproblemen, waardoor het vitamine D-bindend proteïne verloren gaat.
- Verhoogde afbraak van vitamine D door medicatie, zoals bepaalde anti-epileptica en tuberculostatica.
In de dagelijkse praktijk betekent dit dat vooral ouderen, mensen met overgewicht, een donkere huidskleur of nier- en leveraandoeningen zorgvuldig moeten worden gemonitord. Bij deze groepen kan een verlaagde vitamine D-spiegel ernstige gevolgen hebben voor hun gezondheid.
Vitamine D en specifieke doelgroepen
Screening op vitamine D-tekort bij kinderen en zwangeren wordt niet routinematig aanbevolen. Voor deze groepen is het advies om standaard vitamine D-supplementen te geven, zonder eerst de vitamine D-spiegels te bepalen. Bij zwangere vrouwen is het belangrijk dat supplementen geen vitamine A bevatten, vanwege de potentiële toxiciteit voor de foetus.
De juiste timing voor vitamine D-supplementatie
Het einde van de zomer is het ideale moment om een vitamine D-tekort vast te stellen en te behandelen. Wanneer een verlaagde waarde wordt gevonden, is dit zeer significant en is het aan te raden om onmiddellijk te starten met supplementen om verdere gezondheidsrisico’s te voorkomen.
Conclusie: vitamine D-bepaling alleen waar nodig
Hoewel vitamine D van cruciaal belang is voor veel lichaamsfuncties, is het niet altijd nodig om routinematig de bloedspiegels te bepalen. De Belgian Bone Club benadrukt dat een gerichte aanpak, gebaseerd op risicofactoren en individuele omstandigheden, de beste strategie is om tekorten te identificeren en te behandelen.
Bron: mdpi.com