← Terug

PETH & Co: De verborgen signalen van chronisch alcoholgebruik

23-06-2025

Waarom standaardtestresultaten niet genoeg zijn

Traditionele lever- en bloedwaarden zoals GGT, MCV, AST en ALT leveren zelden sluitend bewijs van alcoholmisbruik. Die parameters kunnen wel indicatief zijn, maar missen de specificiteit en sensitiviteit om eenduidig chronisch alcoholgebruik aan te tonen. Er zijn tegenwoordig andere biomarkers beschikbaar met hogere sensitiviteit en specificiteit, die een indruk kunnen geven over (de mate van) alcoholgebruik over korte en lange periodes.

Figuur 1. Moleculaire vorming van phosphatidylethanol: ethanol bindt aan de RBC membraan.

Wat is PETH precies?

PETH of phosphatidylethanol ontstaat wanneer de rode bloedcelmembraan (bestaande uit phospholipiden) blootgesteld wordt aan de molecule ethanol. De mate van PETH vorming is proportioneel met de hoogte en de duur van de ethanolbloostelling over de tijd. PETH kan je daarom vergelijken met HbA1c voor glucose, maar dan voor ethanolblootstelling. De PETH stijgt proportioneel met de hoeveelheid alcoholgebruik over de voorbije 4 à 6 weken.

Intepretatie

Hoe hoger de PETH waarde, hoe meer alcohol er gebruikt is in de voorbije periode. Er zijn intussen goed onderzochte cut-off’s die internationaal aanvaard zijn (Figuur 2). Merk op dat de PETH test heel gevoelig is: enkele eenheden alcohol per week zijn voldoende om positief te testen (>20 ng/mL). De test is bovendien specifiek, er moet wel degelijk alcoholblootstelling geweest zijn om deze metaboliet te vormen in het lichaam. Er is met andere woorden quasi geen sprake van vals-positieven.

Figuur 2: internationaal aanvaarde cut-offs voor interpretatie PETH in ng/mL: <20 voor abstinentie (of zeer sporadisch alcoholgebruik), 20-200 voor “sociaal drinkgedrag” en >200 voor excessief alcoholgebruik.

Verschil met CDT

CDT of “Carbohydrate Deficiënt Transferrine” is een fractie van transferrine die door chronisch alcoholgebruik minder geglycosyleerd raakt (of dus “carbohydrate deficiënt” wordt). Als iemand dagelijks ongeveer 3 à 4 eenheden (40 g ethanol,vrouwen) of 4 à 5 eenheden (60g ethanol, mannen) alcohol drinkt gedurende minstens twee weken, dan pas stijgt de CDT. Dit wil zeggen dat er al vrij veel en consistent alcoholgebruik moet zijn om een gestoorde CDT test te hebben, terwijl een PETH test dus een stuk gevoeliger is (of anders gezegd, veel sneller gaat positief zijn bij minder alcoholgebruik). Bij CDT wordt de cut-off van >1.6% gebruikt in klinische diagnostiek (met een grijze zone vanaf >1.3%). Voor medisch-forensische onderzoeken (bv. ikv rijbewijs) wordt typisch een cut-off van >2.4% gehanteerd.

Praktisch

PETH testen worden dikwijls gevraagd bij patiënten die moeten aantonen dat ze geen (excessief) alcoholgebruik (meer) hebben. Hierbij moet elke maand (4 weken) een PETH test afgelegd worden, omdat op die manier de voorbije periode volledig “gedekt” is. Het staaltype dat benodigd is, is een EDTA (paarse) tube. De test is niet terugbetaald door het RIZIV en wordt dus aangerekend aan de patiënt.

Andere testen ikv alcoholgebruik

Ethanol in bloed : om dronkenschap aan te tonen op dit moment.
EtG/EtS (ethylglucuronide/sulfaat) in urinemonsters: om alcoholgebruik aan te tonen tot 3–5 dagen voor de staalafname. Dit is dus niet geschikt om alcoholabstinentie op langere termijn aan te tonen.
EtG (ethylglucuronide) in haar. Haaranalyses kunnen abstinentie aantonen over een periode van 1 maand per cm haar. De afname moet wel correct gebeuren (kruin van het hoofd, afknippen tegen de hoofdhuid, goed labelen uiteinde/hoofdhuidkant) en deze test is erg duur (honderden euro’s).

De verschillende testmodaliteiten samengevat

Kenmerk	Ethanol in bloed	EtG/EtS urinair	CDT (%)	PEth (bloed)	EtG haar
Periode	Uren	~3–5 dagen	2 – 3 weken	4-6 weken	3 – 6 maanden (3-6 cm haar)
Specificiteit	Zeer hoog	Zeer hoog	Hoog (> 95 %)	Zeer hoog	Zeer hoog
Sensitiviteit	Hoog voor recente inname	Hoog voor recente inname	Laag tot matig	Hoog	Hoog
Kostprijs	€	€€	€€	€€€	€€€€