Keer terug

PROSTAATKANKER : PSA en de RATIO free-PSA / PSA

Inleiding:

Prostaatcarcinoom is na longkanker de 2e belangrijkste doodsoorzaak door tumoren bij mannen.

De routine-diagnostiek (rectaal onderzoek bij klachten of op verzoek) leidt tot de diagnose van 50% lokaal beperkte en aldus te genezen en 50% lokaal uitgebreide of uitgezaaide, niet meer te genezen, tumoren. 

Bij vroege opsporing  (PSA en rectaal onderzoek) zijn nog 70% van de ontdekte prostaatCA lokaal beperkt en dus nog geneesbaar.

 

PSA :

Prostaat Specifiek Antigeen (PSA) wordt enkel door de acineuze klieren van de prostaat gesecreteerd.

PSA is gestegen bij prostaatCA, doch eveneens bij benigne prostaathyperplasie en in mindere mate bij prostatitis, prostaatinfarct.

Gezien overlapping van de referentiewaarden heeft men na uitvoerig wetenschappelijk onderzoek een arbitraire scheiding tussen normale waarden en pathologische waarden bepaald.

Normaal

0 - 2 ng/ml

Normaal doch zeer zeldzaam ProstaatCA

2 - 4 ng/ml

ProstaatCA of Benigne hyperplasie, prostatitis

4 - 20 ng/ml

ProstaatCA

> 20 ng/ml

 

Free-PSA:

De huidige PSA (ook totale PSA genoemd) komt in het serum voor onder 2 vormen :

            -  gebonden aan 1-Antichymotrysine (ACT) : PSA-ACT

            -  vrije vorm of free PSA: f-PSA

 

Bij benigne prostaathyperplasie is de verhouding gebonden PSA op de totale PSA 85% en deze van de vrije PSA  op de totale PSA  15% .

Bij prostaatCA  stijgt de gebonden PSA (PSA-ACT) relatief meer dan de vrije PSA   (f-PSA).

 

Sinds kort bestaat een methode om deze f-PSA te doseren.

 

Door de combinatie te maken van de bepaling van PSA (totale PSA) en de f-PSA kan een RATIO worden berekend die een beter discriminerend vermogen vertoont tussen prostaatCA en benigne hypertrofie .

 

 

Praktisch:

1/ dosage PSA

Dosage van de PSA is terugbetaald voor mannen boven de 60j, alhoewel de screening vanaf 50j vanuit wetenschappelijk oogpunt zeker verdedigbaar is.

2/al dan niet de vrije PSA

Enkel bij een verhoogde PSA  tussen 3 en 20 ng/ml is de RATIO f-PSA/PSA aangewezen.

 

Bij PSA <3 en >20 ng/ml zou de RATIO geen bijkomende informatie geven.

De bepaling van de f-PSA alleen heeft ook geen zin. Voor de berekening van de RATIO zijn PSA en f-PSA noodzakelijk.

 

PSA waarde

RATIO f-PSA/PSA aangewezen

  < 3 ng/ml

niet 

tussen 3 - 20 ng/ml

wel

 > 20 ng/ml

niet

RATIO f-PSA/PSA

interpretatie

opvolging

 < 0.18

 verdacht

Rectale Echo met biopties

 0.18-0.28

grijze zone

Controle PSA en RATIO na 6m, al dan niet met Rectale Echo.

  > 0.28

benigne

Controle PSA en RATIO na 12m

 

Terugbetalingsmodaliteiten:

PSA  wordt terugbetaald bij

            - follow-up prostaatCA (melden op het aanvraagformulier)

            - voor de screening bij mannen > 60j.

Indien niet terugbetaald, bedraagt de prijs : 352 fr.

 

f-PSA en de hieruit berekende RATIO f-PSA/PSA zijn momenteel niet terugbetaald. (prijs kan opgevraagd worden)

 

1/ F.H. Shroder. A fair trail? Het Europese gerandomiseerde prostaatkankeronderzoek. Ned. Tijdschr. Geneeskd., 1995, 139, p1903-1904.

2/ W.J. Catalona et al. Tandem PSA Ratio improves the discrimination between patients with Prostate cancer and Benign prostatic hyperplasia. J. Urol. 1995, 153 (april suppl):312

3/  R.T. McCormack, T.J. Wang et al. Molecular forms of PSA and the human kallikrein gene family: a new area.Urology ,1995, 45, p729-744.

4/ A. Christensson, T. Bjork et al.,Serum PSA complexed to 1-antichymotrypsine as an indicator for prostate cancer. J. Urol.,1993, 150,
p100-105.